Mã đề loại cây cỏ thường mọc hoang hay được trồng khá phổ biến ở nước ta, tuy nhiên ít ai có thể ngờ rằng loại rau thường được sử dụng trong các bữa ăn này lại là một vị thuốc Đông y vô cùng hữu dụng.

• Những nguy hại khi tự ý sử dụng thuốc đông y
• Mách nhỏ một số bài thuốc Đông y chữa bệnh loãng xương hữu ích
• Bỏ túi những bài thuốc chữa bệnh hữu ích từ cây Lựu

Mã đề được trồng khá nhiều ở nước ta

Thông tin về cây Mã đề

Mã đề là cây cỏ sống lâu năm, thân ngắn, lá mọc thành cụm ở gốc, cuống dài, phiến lá hình thìa hay hình trứng, có gân dọc theo sống lá và đồng quy ở ngọn và gốc lá. Hoa mọc thành bông, có cán dài, xuất phát từ kẽ lá, hoa dài lưỡng tính, đài 4, xếp cheo, hơi dính ở gốc, tràng màu nâu tồn tại, gồm 4 thùy nằm sen kẽ ở giữa các lá đài. Nhị 4 chỉ nhị mảnh, dài, 2 lá noãn chứa nhiều tiểu noãn. Quả hộp trong chứa nhiều hạt màu nâu đen bóng.

Thành phần hóa học có trong Mã đề

Theo chia sẻ của các giảng viên chuyên khoa Cao đẳng Xét nghiệm tại Trường Cao đẳng Y dược TPHCM cho biết toàn thân cây Mã đề có chứa một glucozit gọi là aucubin hay rinantin còn gọi làaucubozit. Trong lá Mã đề có chất nhầy, vitamin K, chất đắng, carotin, vitamin C yếu tố T. Trong hạt chứa chất nhầy, axit plantenolic, adnin và cholin.

Mã đề và một số tác dụng dược lý

• Tác dụng lợi tiểu: Uống nước sắc mã đề, lượng nước tiểu tăng , trong nước tiểu lượng ure, axit uric và muối đều tăng.
• Tác dụng khác: Trên lâm sàng mã đề còn được dùng chữa cao huyết áp có kết quả, ngày hái 20g -30g cây mã đề tươi, non , thêm vao nước sắc kỹ ngày uống 3 lần.
• Độc tính: Cho uống aucubin không thấy có triệu chứng độc.
• Tác dụng kháng sinh: Nước mã đề có tác dụng ức chế đối với một số vi trùng bệnh ngoài da. Mã đề tán bột chế thành thuốc cầu đắp lên mụn nhọt đỡ mưng mủ, đỡ viêm tấy. Để lá mã đề trong tối và lạnh kiểu chế thuốc Filatov trong vài ngày có thể sinh chất biostimulin, chế thành thuốc tiêm, tiêm dưới da có thể chữa các bệnh mụn nhọt, viêm cổ họng, mắt.
• Tác dụng Chữa ho: Nước sắc mã đề có tác dụng trừ đờm, tác dụng này kéo dài 6h -7h, mạnh nhất sau khi uống 3-6 giờ. Kết quả chữa ho trừ đờm trên lâm sàng phù hợp với kết quả thí nghiệm trên lâm sàng. Tác dụng chữa ho này không trở thành không trở ngại đến sự tiêu hóa và cũng không tác dụng phá huyết. Cho tác dụng chữa ho của mã đề không giống những thuốc chữa ho chứa saponozit, nhưng tác dụng chữa ho giống nhau. Có điều cần chú ý là trẻ con ho dùng thuốc mã đề hay đái nhiều, có thể đái dầm. Chất plantagin có tác dụng hưng phấn thần kinh bài tiết niêm dịch của phế quản và cũng của ống tiêu hóa, tác dụng trên trung khu hô hấp làm cho hơi thở sâu và từ từ.

Công dụng chữa bệnh của rau Mã đề

Ứng dụng lâm sàng của vị thuốc Mã đề

• Điều trị tiêu chảy trẻ em: Hoàng Đông Đô và cộng sự mỗi ngày dùng Xa tiền tử 30 g bọc vải sắc nước gia đường vừa đủ cho uống, theo dõi 69 ca phần lớn trong 1 – 2 ngày khỏi tỷ lệ đạt 91,3%.
• Điều trị viêm đường tiết niệu, đái rắt đái buốt: Bát chính tán (Hòa tễ cục phương): Xa tiền tử, Cù mạch, Biển súc đều 10g, Hoạt thạch 20g, Mộc thông 10g, Cam thảo 3g, Chi tử 10g, Đại hoàng 6g, Đăng tâm 2g, sắc lấy nước uống. Bài thuốc có thể trị đái máu, sạn tiết niệu. Xa tiền tử 20g hoặc Xa tiền thảo 40g sắc uống hoặc phối hợp với Trạch tả, Bạch linh, Bạch truật đều 10 g sắc lấy nước uống.
• Điều trị đau mắt sưng đỏ do can nhiệt: Xa tiền tử, Mật mông hoa, Thảo quyết minh, Bạch tật lê, Long đởm thảo, Hoàng cầm, Khương hoạt, Cúc hoa lượng bằng nhau, tán bột mịn mỗi lần uống 10 g, ngày 3 lần với nước cơm.
• Điều trị tiêu chảy: Xa tiền tử tán: Xa tiền tử, Bạch phục linh, Trư linh, Hương nhu, Đảng sâm đều 12 g, Đăng tâm 2g, sắc lấy nước uống. Xa tiền tử 16g, Sơn tra 10 g, sắc lấy nước uống hoặc bột Xa tiền tử 3g – 6g uống với nước cháo đường.
• Điều trị ho: Dùng toàn cây Mã đề mỗi ngày 40g – 100g sắc lấy nước uống. Trị 67 ca ho, phần lớn do viêm phế quản mạn, kết quả tốt 83,6 %. Có tác giả dùng Xa tiền tử kết hợp Hoàng cầm, Ngư tinh thảo, Bối mẫu để thanh phế hóa đàm, điều trị ho do phế nhiệt, trường hợp phế âm hư phối hợp với Mạch môn, Sa sâm. Bài thuốc trị ho tiêu đờm: Xa tiền thảo 10 g, Cam thảo 2g, Cát cánh 2g, nước 400 ml đun sôi trong 30 phút chia 3 lần uống trong ngày. Ngoài ra, có thể dùng Xa tiền tử, Tang ký sinh, Hạ khô thảo, Cúc hoa. Trị huyết áp cao, phối hợp với Sơn dược, Ý dĩ, Thương truật trị chứng huyết trắng, trùng roi âm đạo.

Nguồn: benhhoc.edu.vn