Loading...Hồng ban đa dạng là một bệnh lý về da với các triệu chứng cấp tính trên da như các thương tổn dát đỏ, sẩn phù, mụn nước, bọng nước xen lẫn với các thương tổn hình bia bắn.
Hồng ban đa dạng thường gặp ở là mu bàn tay, cổ tay, cẳng tay, cẳng chân và đầu gối. Niêm mạc miệng, mắt, sinh dục cũng có thể bị tổn thương. Sự đa dạng về thương tổn kèm theo hình ảnh đặc trưng (hình bia bắn) là nét đặc trưng riêng của bệnh lý này.
Nguyên nhân gây bệnh hồng ban đa dạng
Giảng viên Văn bằng 2 Cao đẳng Điều dưỡng chia sẻ hồng ban đa dạng là một hội chứng phức hợp gây nên bởi nhiều nguyên nhân, bao gồm:
- Nhiễm trùng: chiếm tỉ lệ 90% trường hợp hồng ban đa dạng, trong đó Herpes simplex virus được xác định là một nhiễm trùng thường gặp nhất gây bệnh. Ngoài ra, Mycoplasma pneumoniae, Histoplasma capsulatum và Parapoxvirus cũng được cho rằng là một trong những nguyên nhân gây nên hồng ban đa dạng, nhưng ít phổ biến hơn so với Herpes simplex virus.
- Thuốc: Hồng ban đa dạng xảy ra do thuốc chiếm tỷ lệ rất nhỏ, dưới 10%. Các thuốc được xác định có khả năng gây bệnh hồng ban đa dạng là barbiturate, thuốc chống viêm không steroid, penicillin, sulphonamide, phenothiazin, và thuốc chống co giật. Tuy nhiên, cần phân biệt hồng ban đa dạng do thuốc với các dạng dị ứng thuốc khác như hội chứng Steven-Johnson, mày đay,…
- Các bệnh hệ thống: bệnh viêm ruột kết, lupus ban đỏ hệ thống,…
Một số yếu tố nguy cơ gây bệnh như: chấn thương, thời tiết lạnh, tia cực tím, tia phóng xạ… cũng được ghi nhận là yếu tố khởi phát những đợt tiến triển của bệnh.
Triệu chứng bệnh hồng ban đa dạng
Bệnh nhân khi bị hồng ban đa dạng thường xuất hiện rất nhiều tổn thương trên da trong vòng 24 giờ:
- Vị trí xuất hiện thường là mu bàn tay, mu bàn chân, sau đó lan rộng dọc theo các chi tới toàn cơ thể. Chi trên thường gặp hơn chi dưới. Lòng bàn tay, lòng bàn chân đều có thể bị ảnh hưởng cùng với mặt và cổ.
- Các thương tổn trên da thường tập trung thành đám ở khủy tay và đầu gối, gây ngứa nhẹ hoặc rát bỏng.
- Thương tổn đầu tiên xuất hiện là các dát màu đỏ hoặc hồng, hình tròn, ranh giới rõ ràng, sau dày lên tạo thành các sẩn có thể sờ được, kết hợp với nhau thành các mảng có đường kính vài cm. Trung tâm của sẩn sẩm màu hơn, có thể hình thành bọng nước hoặc vảy tiết, kéo dài trên 72 giờ.
Hồng ban là bệnh học đa dạng còn được chia thành 2 thể: thể nhẹ (minor) và thể nặng (majeur).
- Hồng ban đa dạng thể nhẹ: thường ít xuất hiện triệu chứng toàn thân.
- Hồng ban đa dạng thể nặng có thể khởi phát với các triệu chứng như sốt, ớn lạnh, mệt mỏi, đau khớp.
Hồng ban đa dạng đặc trưng bởi các tổn thương với hình ảnh là hình bia bắn, được chia thành 2 loại: Tổn thương hình bia bắn điển hình và không điển hình, chúng thường xen kẽ nhau:
- Thương tổn hình bia bắn điển hình: ba vòng tròn đồng tâm có ranh giới rõ với ba vùng màu sắc khác nhau:
Trung tâm: màu đỏ sẫm, có thể có mụn nước hoặc vảy tiết
Vòng giữa: màu hồng nhẹ, sưng phù
Vòng ngoài: có màu đỏ tươi
- Thương tổn hình bia bắn không điển hình: chỉ có 2 vòng tròn đồng tâm.
Dựa vào tình trạng tổn thương trên da, hồng ban đa dạng còn được chia làm 2 thể:
- Hồng ban đa dạng có dát sẩn
- Hồng ban đa dạng có bọng nước
Khi bị hồng ban đa dạng thường không gây phù nề mặt, phù bàn tay hoặc bàn chân nhưng ở môi thường sưng nhẹ, đặc biệt là trong hồng ban đa dạng thể nặng.
Thương tổn niêm mạc chủ yếu gặp ở hồng ban đa dạng thể nặng, thường xuất hiện ít ngày sau khi có thương tổn da với các biểu hiện bao gồm sưng nề đỏ và hình thành mọng nước, nhưng nhanh chóng dập vỡ tạo thành các vết xước và vết loét, trong đó niêm mạc miệng, mặt trong của má, lưỡi hay có thương tổn nhất. Ngoài ra các niêm mạc mắt, hậu môn và sinh dục, khí quản, phế quản, ống tiêu hóa cũng có thể bị ảnh hưởng.
Đối với hồng ban đa dạng do mycoplasma, vị trí duy nhất bị ảnh hưởng có thể là niêm mạc, bệnh thường nghiêm trọng và người bệnh phải nhập viện.
Nếu bệnh tiến triển nghiêm trọng, hình thể bọng nước chuyển sang hội chứng Stevens-Johnson.
Điều trị bệnh hồng ban đa dạng
Theo bác sĩ Cao đẳng Y Dược Sài Gòn biện pháp điều trị hồng ban đa dạng hiện nay tùy thuộc vào từng giai đoạn, mức độ và nguyên nhân gây bệnh.
Điều trị triệu chứng: Giai đoạn cấp tính, phần lớn trường hợp bệnh tự khỏi, biện pháp điều trị triệu chứng là chủ yếu.
- Bôi corticoid trực tiếp tại vị trí tổn thương
- Bác sĩ có thể chỉ định kết hợp với uống kháng histamin
- Chăm sóc vết trợt ở niêm mạc miệng: bôi corticoid tại chỗ mỗi ngày 2- 3 lần kết hợp với súc miệng bằng dung dịch có chứa lidocain và diphenhydramin.
- Nếu bệnh nhân có tổn thương niêm mạc mắt, bác sĩ có thể chỉ định bệnh nhân dùng thuốc nhỏ mắt hàng ngày, trường hợp nghiêm trọng cần khám chuyên khoa mắt.
Điều trị theo nguyên nhân:
Ở bệnh nhân hồng ban đa dạng do thuốc: Cần dừng ngay việc dùng thuốc. Corticoid đường toàn thân và thuốc kháng histamin được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ
Ở bệnh nhân hồng ban đa dạng do HSV:
Nếu số lần tái phát <6 lần/năm: các biện pháp chủ yếu điều trị triệu chứng.
Nếu số lần tái phát >6 lần/năm: điều trị triệu chứng kết hợp với dùng thuốc kháng virus
Nếu nghi ngờ do Mycoplasma pneumonia: thường được điều trị bằng kháng sinh.
