Bệnh Addison (suy tuyến thượng thận) là bệnh lý rối loạn hormon do tuyến thượng thận tiết ra, chủ yếu là cortisol và aldosteron. Bệnh có thể dẫn đến sốc gây nguy hiểm tính mạng người bệnh.

Cùng Bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn tìm hiểu nguyên nhân gây bệnh và cách phân loại suy tuyến thượng thận.

Bệnh Addison là gì?

Bệnh Addison là một rối loạn ít gặp, xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ một số loại hormon. Trong bệnh Addison, tuyến thượng thận (nằm ngay phía trên thận) sản xuất quá ít cortisol và aldosteron. Bệnh Addison xảy ra ở tất cả các nhóm tuổi và không phụ thuộc vào giới tính. Bệnh có khả năng đe dọa tính mạng người bệnh. Phương pháp điều trị chủ yếu là dùng hormon bù đắp lượng hormon thiếu hụt trong cơ thể.

Tác hại của bệnh Addison

Bệnh Addison thường phát triển chậm trong vài tháng. Thông thường, bệnh tiến triển chậm đến mức các triệu chứng bị bỏ qua cho đến khi có biểu hiện của bệnh tật hoặc chấn thương xảy ra làm triệu chứng trở nên tồi tệ hơn. Đôi khi các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh Addison có thể xuất hiện đột ngột. Suy thượng thận cấp tính (khủng hoảng addisonian) có thể dẫn đến sốc, đe dọa tính mạng. Nên đến gặp bác sĩ nếu có các dấu hiệu và triệu chứng đặc trưng của bệnh Addison như:

• Xuất hiện các vùng da tối màu (tăng sắc tố).
• Mệt mỏi nhiều.
• Giảm cân.
• Các vấn đề về đường tiêu hóa như buồn nôn, nôn và đau bụng.
• Nhẹ đầu hoặc ngất xỉu.
• Thèm muối.
• Đau cơ hoặc khớp.

Biến chứng của bệnh Addison

Khủng hoảng Addisonian là biến chứng của Addison. Nếu đã điều trị bệnh Addison có thể bị khủng hoảng Addison do hậu quả của căng thẳng về thể chất như chấn thương, nhiễm trùng hoặc bệnh tật. Tuyến thượng thận thường sản xuất gấp 2 – 3 lần lượng cortisol để đáp ứng với căng thẳng về thể chất. Với suy thượng thận, việc không thể tăng sản xuất cortisol khi bị căng thẳng có thể làm xuất hiện các triệu chứng cai thuốc. Khủng hoảng Addisonian có khả năng đe dọa tính mạng bằng việc gây ra huyết áp thấp, hạ đường huyết và tăng nồng độ kali trong máu. Những người mắc bệnh Addison thường mắc các bệnh tự miễn liên quan.

Nguyên nhân gây bệnh Addison như thế nào?

Bệnh học Addison là do tổn thương tuyến thượng thận, dẫn đến không đủ hormon cortisol và có lúc có hoặc không đủ aldosteron. Tuyến thượng thận là một phần của hệ thống nội tiết. Chúng sản xuất các hormon cho hầu hết mọi cơ quan và mô trong cơ thể. Tuyến thượng thận bao gồm hai phần. Phần bên trong (tủy) sản xuất các hormon giống như adrenalin. Lớp ngoài cùng (vỏ não) tạo ra một nhóm hormon gọi là corticosteroid. Corticosteroid bao gồm:

• Glucocorticoid: Là những hormon ảnh hưởng đến khả năng chuyển đổi thức ăn thành năng lượng của cơ thể, đóng vai trò trong phản ứng viêm của hệ miễn dịch và giúp cơ thể chống lại trạng thái căng thẳng (stress).
• Mineralocorticoid (aldosteron): Là những hormon giúp duy trì cân bằng natri và kali của cơ thể để giữ cho huyết áp bình thường.
• Androgen: Các hormone giới tính này được sản xuất với số lượng nhỏ bởi tuyến thượng thận ở cả nam và nữ. Chúng làm các cơ quan tình dục ở nam giới phát triển và ảnh hưởng đến khối lượng cơ bắp, ham muốn tình dục và cảm giác hạnh phúc ở cả nam và nữ.

Phân loại suy tuyến thượng thận

Suy tuyến thượng thận nguyên phát

Suy tuyến thượng thận nguyên phát là tình trạng vỏ não bị tổn thương và không sản xuất đủ hormone tuyến thượng thận. Đây là bệnh tự miễn (gây ra bởi chính các tác nhân trong cơ thể). Vì một lý do nào đó, hệ thống miễn dịch xem vỏ thượng thận là một cơ quan lạ, từ đó tấn công và phá hủy nó. Những người mắc Addison cũng có nhiều khả năng mắc bệnh tự miễn khác. Các nguyên nhân khác gây ra suy tuyến thượng thận có thể bao gồm:

• Bệnh lao.
• Các nhiễm trùng khác của tuyến thượng thận.
• Di căn ung thư đến tuyến thượng thận.
• Chảy máu vào tuyến thượng thận: Trong trường hợp này, người bệnh có thể gặp khủng hoảng addisonian mà không có bất kỳ triệu chứng nào trước đó.

Suy tuyến thượng thận thứ phát

Tuyến yên tạo ra một loại hormon gọi là hormon vỏ thượng thận (ACTH). ACTH kích thích vỏ thượng thận sản xuất hormone của nó. Khối u tuyến yên lành tính, viêm và phẫu thuật tuyến yên trước đó là nguyên nhân phổ biến của việc không sản xuất đủ hormone tuyến yên. Giảm ACTH có thể dẫn đến giảm glucocorticoid và androgen, thường được sản xuất bởi tuyến thượng thận, mặc dù tuyến thượng thận không bị tổn thương nên được gọi là suy tuyến thượng thận thứ phát. Sản xuất aldosteron không bị ảnh hưởng bởi tồn tại quá ít lượng hormon ACTH. Hầu hết các triệu chứng của suy tuyến thượng thận thứ phát tương tự như các triệu chứng suy tuyến thượng thận nguyên phát. Tuy nhiên, những người bị suy thượng thận thứ phát không bị tăng sắc tố và ít có khả năng bị mất nước nghiêm trọng hoặc huyết áp thấp nhưng có nhiều khả năng hạ đường huyết. Suy tuyến thượng thận thứ phát tạm thời thường gặp ở những người dùng corticosteroid như prednison để điều trị các bệnh mãn tính như hen suyễn hoặc viêm khớp, ngừng sử dụng corticosteroid cùng một lúc thay vì giảm dần liều lượng.

Trên đây là những chia sẻ của Bác sĩ giảng viên Y sĩ đa khoa Trường cao đẳng Dược Sài Gòn chúc các bạn có một sức khỏe tốt.