Dựa cạn hay còn được gọi với tên khác là Trường xuân, đây là một loại cây dại thường mọc hoang. Tuy nhiên ít ai ngờ rằng dừa cạn còn là một vị thuốc Y học cổ truyền với nhiều công dụng chữa bệnh thần kỳ.

• Tìm hiểu một số công dụng không ngờ đến từ củ sen
• Bật mí công dụng chữa bệnh của cây Lông cu li
• Bật mí công dụng chữa bệnh tim bằng cây Sừng dê

Ở một số nơi còn trồng Dừa cạn để làm cảnh

Mô tả sơ lược thông tin về cây thuốc Dừa cạn

Dừa cạn là loại cây thuộc họ Trúc đào Apocynaceae, có tên khoa học là Catharanthus roseus (L.) G. Don; Vinca rosea L; Lochnera rosea Reich. Dừa cạn là loại cây nhỏ cao 0,4m -0,8 m, có bộ rễ rất phát triển, thân gỗ ở phía gốc, mềm ở phần trên. Mọc thành bụi dày, có cành đứng. Lá mọc đối, thuôn dài, đầu lá hơi nhọn, phía cuống hẹp nhọn, dài 3cm -8 cm, rộng 1m -2,5 cm. Dừa cạn ra hoa quanh năm, Hoa trắng hoặc hồng, mùi thơm , mọc riêng lẻ ở các kẽ lá phía trên, quả gồm 2 đại, dài 2cm -4 cm, rộng 2-3mm, mọc thẳng đứng, hơi ngả sang hai bên, trên vỏ có vạch dọc, đầu quả hơi tù, trong quả chứa 12-20 hạt nhỏ màu nâu nhạt, hình trứng, trên mặt hạt có các hột nổi thành đường chạy dọc. Dừa cạn không chỉ mọc hoang nhiều ở nước ta mà mà phân bố ở nhiều nước khác như Ấn Độ, Braxin, châu Phi, Indonesia…

Theo y học cổ truyền, Dừa cạn có tính có vị đắng, tính mát, tác dụng tiêu thũng, hoạt huyết, trị viêm, hạ huyết áp. Dân gian thường dùng để Phòng và hỗ trợ điều trị bệnh Ung thư, u bướu Hỗ trỗ điều trị bệnh tiểu đường, đường huyết cao Rất tốt cho người mắc huyết áp cao An thần , điều trị bệnh mất ngủ Tác dụng tốt đối với bệnh nhân bị bệnh bạch cầu (Bệnh máu trắng).

Thành phần hóa học có trong cây Dừa cạn

Hoạt chất của Dừa cạn là alkaloid có nhân indol trong tất cả các bộ phận của cây, nhiều nhất trong lá và rễ. Dừa cạn Việt Nam có tỷ lệ alkaloid toàn phần là 0,1%-0,2%. Rễ chứa hoạt chất (0,7%-2,4 %) nhiều hơn trong thân (0,46%) và lá (0,37% -1,15 %). Các chất chủ yếu là: vinblastin, vindolin, vincristin tetrahydroalstonin, prinin, catharanthin, vindolinin, ajmalicin, vincosid (1 glucoalkaloid tiền thân để sinh tổng hợp các alkaloid). Từ Dừa cạn, người ta còn chiết được các chất sau: acid pyrocatechic, sắc tố flavonoid (glucozid của quercetol và campferol) và anthocyanic từ thân và lá dừa cạn hoa đỏ. Ngoài ra từ lá chiết được acid ursoloc , từ rễ chiết được cholin. (Theo chia sẻ của dược sĩ Nguyễn Thị Thắm hiện đang là giảng viên khoa Cao đẳng Dược tại Trường Cao đẳng Y dược TP HCM).

Dừa cạn và một vài đơn thuốc chữa bệnh hữu ích

Dừa cạn được vận dụng vào nhiều đơn thuốc chữa bệnh hiệu quả

• Chữa mất ngủ: Lấy 20 g thân lá dừa cạn khô sao vàng, 12g lá vông nem, 12 g hạt muồng sao đen, sắc uống trước khi đi ngủ. Trị rong kinh: Lấy từ 20g – 30g dừa cạn sao vàng (toàn cây có cả hoa và rễ), sắc lấy nước, uống liên tục từ 3 – 5 ngày.
• Trị chứng tiêu khát (khát nhiều, uống nhiều, tiểu nhiều): Dừa cạn 16 g, cát căn 20g, thạch hộc 12 g, hoài sơn 16g, sơn thù 12 g, đan bì 10g, khiếm thực 12 g, khởi tử 12g, ngũ vị 10 g. Sắc với 600 ml nước, còn 300ml, chia 2 lần uống trong ngày. Uống 7 ngày. Dừa cạn 10 g, cây dây thìa canh 20g, nước 1 lít. Các vị thuốc đem rửa sạch, sắc cạn nước còn 3 bát chia 3 lần uống trong ngày (Uống sau bữa ăn 15-20 phút).
• Chữa bế kinh (đau bụng, mặt đỏ, bụng dưới căng đầy, tính tình cáu gắt): Dừa cạn (phơi khô) 16 g, nga truật 12g, hồng hoa 10 g, tô mộc 20g, chỉ xác 8g, trạch lan 16 g, huyết đằng 16g, hương phụ 12 g. Sắc với 500ml nước, còn 300 ml chia 2 lần uống trong ngày.
• Chữa lỵ trực khuẩn: Dừa cạn (sao vàng hạ thổ) 20 g, cỏ sữa 20g, cỏ mực 20 g, chi tử 10g, lá khổ sâm 20g, hoàng liên 10g, rau má 20 g, đinh lăng 20g. Sắc với 600ml nước còn 300 ml chia 3 lần uống trong ngày. Uống 5 ngày.
• Chữa tăng huyết áp: Dừa cạn 160 g, lá đinh lăng 180g, hoa hòe 150 g, cỏ xước 160g, đỗ trọng 120 g, chi tử 100g, cam thảo đất 140 g. Các vị sao giòn, tán vụn trộn đều (bảo quản trong hộp kín tránh ẩm). Ngày dùng 40g. Hãm với 1 lít nước sôi, sau 10 phút có thể dùng được. Dùng uống thay nước trong ngày.
• Chữa bỏng nhẹ: Dùng lá giã nát đắp lên những vết bỏng (chú ý: chỉ đắp trong trường hợp không chợt da, bỏng nhẹ) có tác dụng làm mát chỗ bỏng, giảm đau, chống bội nhiễm. Đắp 2 – 3 ngày.
• Chữa bệnh bạch cầu lymphô cấp: Dùng 15 g dừa cạn sắc nước uống. Ta đã chiết được vinblastin từ lá Dừa cạn và dưới dạng thuốc tiêm vinblastin sulfat để chữa bệnh này.
• Chữa huyết áp cao: Dùng Dừa cạn 12 g, Hy thiêm 9g, Thảo quyết minh 6 g và Bạch cúc 6 g, sắc lấy nước uống.
• Dùng cho bệnh nhân ung thư : Dừa cạn 15 g, cây xạ đen 30 g. Các vị thuốc đen rửa sạch, sắc với 1 lít nước, sắc cạn còn 700 ml chia 3 lần uống sau bữa ăn 30 phút.

Bên cạnh những lợi ích mang lại các lương y tại Trường Cao đẳng Y dược TP HCM còn khuyến cáo một số trường hợp không nên dùng Dựa cạn để chữa bệnh cụ thể như những người huyết áp thấp, phụ nữ đang trong thời gian mang thai nghiêm cấm không dùng vì thuốc có thể gây độc cho thai, phụ nữ đang nuôi con bằng sữa mẹ và ngoài ra các lương y còn lưu ý rằng sử dụng liều cao và kéo dài có thể gây mù, tử vong.