Ích mẫu là cây có vị đắng, cay, có nhiều tác dụng có lợi đối với phụ nữ. Toàn bộ phần trên mặt đất phơi hay sấy khô của cây ích mẫu đều có thể dùng làm thuốc.

• Tiểu sử thần y tái thế Trung Quốc Hoa Đà
• Mách bạn bài thuốc y học cổ truyền trị đau nhức xương khớp
• Bài thuốc trị bệnh từ vị thuốc mẫu đơn bì

Đặc điểm thực vật của ích mẫu

Đặc điểm của vị thuốc ích mẫu

Ích mẫu hiện có các tên gọi khác như: chói đèn, chạ linh lo (Thái), xác điến (Tày), sung úy, làm ngài.

Tên khoa học của ích mẫu là Leonurus sp., họ bạc hà: Lamiaceae.

Toàn bộ phần trên mặt đất phơi hay sấy khô của cây ích mẫu đều có thể dùng làm thuốc.

Theo y học hiện đại, ích mẫu chứa saponin loại steroit, tinh dầu, flavonoid (rutin), chất chát (tanin), và alcanoid (leonurin và stachydrin). Chất flavonoid có tác dụng làm hạ huyết áp và bền thành mạch. Cao ích mẫu có tác dụng giảm huyết áp thời kỳ đầu, tác dụng tốt đối với hệ thần kinh, tim mạch, và ức chế số vi khuẩn ngoài da.

Theo y học cổ truyền, ích mẫu có vị đắng, cay, tính hơi hàn; vào Tâm bào và kinh Can. Tác dụng sinh tân (sinh huyết mới, thải huyết ứ), khứ ứ, điều kinh tiêu thủy. Chữa đau bụng ứ huyết, thống kinh, bế kinh, kinh nguyệt không đều, phù nề cổ trướng. Ngày dùng 10-30g; bằng cách nấu, sắc, hãm.

Tuy nhiên với những người có thai, huyết không bị ứ đọng, huyết hư, đồng tử giãn không nên dùng.

Món ăn thuốc từ ích mẫu có lợi cho sức khỏe

Bạn có thể tham khảo các món ăn bài thuốc theo gợi ý của thầy thuốc Hữu Định – giảng viên Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur như sau:

Cháo nước ép ích mẫu thảo: nước ép ích mẫu thảo 20ml, gạo tẻ 100g, nước ép sinh địa 40ml, nước ép gừng tươi 4ml, nước ép ngó sen 40ml. Gạo đem vo sạch nấu cháo, khi cháo chín, cho thêm các loại nước ép đã chuẩn bị, khuấy đều, bạn có thể thêm chút đường hoặc mật ong, đun sôi là được.

Tác dụng: Tác dụng tốt đối với những người bị băng huyết, tiện huyết, sốt nóng âm hư, khái huyết.

Ích mẫu được sử dụng trong nhiều món ăn bài thuốc

Canh ích mẫu trứng gà: hồng hoa 10g, sài hồ 10g, ích mẫu thảo 50g, trứng gà 2 quả. Tất cả cùng đem nấu, khi trứng chín, đập bỏ vỏ trứng, đặt tiếp 2 cái trứng chín vào nồi nấu tiếp. Sau đó đem bỏ bã thuốc, cho thêm ít đường và gia vị.

Cách dùng: Ăn trứng và uống nước canh. Chia ăn sáng và tối, ngày 1 lần.

Tác dụng: Trị sạm da mặt ở phụ nữ có thai, kinh nguyệt không đều.

Ích mẫu thảo hầm đậu đen: Ích mẫu thảo 30g (gói trong vải xô), đường đỏ 30g, đậu đen 50g. Đem đậu đen nấu đến lúc nhừ thì vớt bỏ bã thuốc, thêm 30ml rượu khuấy đều cho uống.

Tác dụng: Thích hợp cho phụ nữ bế kinh, mất kinh.

Chè ích mẫu đại táo: Ích mẫu thảo 30g, gừng tươi 20g, đại táo 30 quả (thái lát), đường 60g. Tất cả đem nấu nước uống thay nước chè trong ngày.

Tác dụng: Dùng cho phụ nữ tắt kinh sớm, bế kinh do huyết hư suy nhược cơ thể… Uống vào trước kỳ kinh từ 5 – 10 ngày liền.

Cháo ích mẫu: Lá ích mẫu 20g, gạo tẻ 50g. Ích mẫu nấu ép lấy nước, sau đó nấu với gạo đã vo sạch thành cháo.

Tác dụng: Món ăn bài thuốc tốt cho trẻ bị tiêu chảy kiết lỵ và suy dinh dưỡng.

Bánh gan bò tẩm bột chiên: Ích mẫu thảo 30g, gan bò 150 – 200g, đương quy 15g, hương phụ 12g, bột gia vị, ít bột gạo, dầu thực vật vừa đủ. Gan bò làm sạch thái lát ướp bột gia vị. Dược liệu sắc lấy nước đặc, trộn với bột gạo. Cho gan tẩm bột vào chiên, làm bữa ăn phụ ngày 1 lần, liên tục trong 3 – 7 ngày.

Tác dụng: Món ăn thích hợp với những chị em kinh nguyệt kéo dài sau kỳ do can huyết hư (kinh ít, rỉ rả, màu nhợt, đau đầu hoa mắt chóng mặt, đau quặn vùng tiểu khung, hồi hộp, đánh trống ngực).

Chè ích mẫu trạch lan: Ích mẫu thảo 30g, trạch lan 12g. Tất cả các vị đem sắc lấy nước, thêm đường khuấy đều uống. Ngày dùng 1 lần, uống liên tục 5 – 7 ngày.

Tác dụng: Thích hợp đối với những phụ nữ bị viêm tử cung, viêm phần phụ.

Mặc dù ích mẫu mang lại nhiều tác dụng đối với sức khỏe nhưng không có nghĩa bạn có thể tự ý sử dụng. Hãy tìm đến những người có chuyên môn để có thể sử dụng vị thuốc này một cách hiệu quả.

Nguồn: Lương y Thảo Nguyên – benhhoc.edu.vn